Co-Exist Newsroom
Περιεχόμενο Ενότητας 1
Εισαγωγή στη Γνωστική Προκατάληψη – Πώς αντιδρά ο εγκέφαλός μας στις πληροφορίες που υπάρχουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γιατί δίνουμε προτεραιότητα στο διχαστικό περιεχόμενο και ο κίνδυνος της υπερφόρτωσης από πληροφορίες.
Σύνολο: 23 διαφάνειες
ΤΙΤΛΟΣ
Εισαγωγή στη Γνωστική Προκατάληψη – Πώς αντιδρά ο εγκέφαλός μας στις πληροφορίες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, γιατί δίνουμε προτεραιότητα στο διχαστικό περιεχόμενο και ο κίνδυνος υπερφόρτωσης από πληροφορίες.
ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Μετά από αυτό το μάθημα, θα μπορείτε να:
- Κατανοήσετε τι είναι οι γνωστικές προκαταλήψεις και να τις αναγνωρίζετε
- Κατανοήσετε πώς επηρεάζουν τη σχέση σας με τις πληροφορίες στα κοινωνικά δίκτυα
- Αφομοιώσετε στρατηγικές για να περιορίσετε τις επιπτώσεις τους
Τι είναι η γνωστική προκατάληψη;
Η γνωστική προκατάληψη είναι μια συστηματική απόκλιση στη διαδικασία της σκέψης μας που οδηγεί σε παραμόρφωση, παρερμηνεία ή παράλογη κρίση για κάτι ή κάποιον.
Η γνωστική προκατάληψη είναι ένα συστηματικό σφάλμα στη σκέψη που επηρεάζει τις κρίσεις και τις αποφάσεις.
Γνωστικές προκαταλήψεις και κοινωνικά δίκτυα
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν σχεδιαστεί για να τραβούν την προσοχή μας χρησιμοποιώντας τις γνωστικές μας προκαταλήψεις.
Ο εγκέφαλός μας ανταποκρίνεται περισσότερο στα συναισθήματα. Συνεχώς τείνουμε να ευνοούμε τις πληροφορίες που ενισχύουν τις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις μας. Οι γνωστικές προκαταλήψεις είναι επομένως ένας συνεχής κίνδυνος στη σχέση μας με τις πληροφορίες και ιδιαίτερα στον τρόπο που επιλέγουμε, ιεραρχούμε και ερμηνεύουμε τις πληροφορίες.
Προκατάληψη επιβεβαίωσης
Ορισμός και μηχανισμός
Η προκατάληψη επιβεβαίωσης είναι ένας τύπος γνωστικής μεροληψίας που αναγκάζει τα άτομα να ευνοούν, να αναζητούν, να ερμηνεύουν με τρόπο που επιβεβαιώνει τις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις ή υποθέσεις τους, ενώ δίνουν λιγότερη προσοχή ή αγνοούν εντελώς πληροφορίες που ενδέχεται να έρχονται σε αντίθεση με τις απόψεις τους.
Περιπτωσιολογική Μελέτη
Ο Τζούλιαν, ένας 18χρονος Ευρωπαίος, πιστεύει ότι οι μουσουλμάνοι είναι γενικά μισαλλόδοξοι με άλλες θρησκείες. Αυτή η πεποίθηση ενισχύεται όταν συναντά αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που περιγράφουν περιστατικά που αφορούν μουσουλμάνους που εμπλέκονται σε πράξεις θρησκευτικής μισαλλοδοξίας. Αυτές οι περιπτώσεις χρησιμεύουν ως προκατάληψη επιβεβαίωσης για τον Τζούλιαν, ενισχύοντας την προοπτική του.
Η δέσμευσή του στα social media χαρακτηρίζεται από ένα αξιοσημείωτο μοτίβο. Ο Τζούλιαν τείνει να επικεντρώνεται σε δημοσιεύσεις που απεικονίζουν αρνητικές αλληλεπιδράσεις που αφορούν μουσουλμάνους και θρησκευτική μισαλλοδοξία. Επιπλέον, συζητά ενεργά αυτά τα συγκεκριμένα περιστατικά με τους φίλους του, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της πεποίθησής του ότι οι μουσουλμάνοι είναι μισαλλόδοξοι.
Αντίθετα, όταν εκτίθεται σε περιεχόμενο που απεικονίζει Μουσουλμάνους να συμμετέχουν σε διαθρησκειακές ενέργειες, να υποστηρίζουν την ειρήνη και να προάγουν την κατανόηση μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων, ο Τζούλιαν εμφανίζει μια τάση να απορρίπτει, να ελαχιστοποιεί ή να εξορθολογίζει τέτοιες περιπτώσεις. Μπορεί να τις αντιληφθεί ως εξαιρέσεις που δεν αντιπροσωπεύουν με ακρίβεια την ευρύτερη αλήθεια για τους μουσουλμάνους. Αυτή η επιλεκτική προσοχή δημιουργεί μια προκατάληψη επιβεβαίωσης, όπου ο Τζούλιαν δέχεται πληροφορίες που ευθυγραμμίζονται με τις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις του, ενώ παραμελεί ή εκλογικεύει πληροφορίες που τις αμφισβητούν.
Ως αποτέλεσμα, η κατανόηση του Τζούλιαν για τους Μουσουλμάνους γίνεται στρεβλή και συχνά ανακριβής λόγω της τάσης του να επιλέγει και να ερμηνεύει επιλεκτικά πληροφορίες. Αυτή η μεροληψία επιβεβαίωσης εμποδίζει την ανάπτυξη μιας διαφοροποιημένης και αντικειμενικής προοπτικής, καθώς βασίζεται σε μια περιορισμένη και μεροληπτική επιλογή πληροφοριών.
Πώς μπορεί να μειωθεί αυτή η προκατάληψη;
Εσκεμμένη και συνειδητή αναζήτηση πληροφοριών που αμφισβητούν ή έρχονται σε αντίθεση με τις υπάρχουσες πεποιθήσεις μας. Αυτή η σκόπιμη προσπάθεια χρησιμεύει στην καλλιέργεια μιας πιο ισορροπημένης προοπτικής και στη μείωση των εγγενών προκαταλήψεων.
Επιδιώκουμε ενεργά την έκθεση σε ένα ευρύ φάσμα πηγών πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που παρουσιάζουν απόψεις αντίθετες με τις δικές μας. Αυτή η πρακτική συμβάλλει σε μια πιο ολοκληρωμένη και πιο λεπτή κατανόηση διαφόρων θεμάτων.
Χρησιμοποίηση δεξιοτήτων κριτικής σκέψης για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας, της πηγής και του πλαισίου των πληροφοριών που λαμβάνονται.
Προκατάληψη διαθεσιμότητας
Αντιπροσωπεύει μια γνωστική προκατάληψη όπου τα άτομα υπολογίζουν την πιθανότητα ενός γεγονότος με βάση την ευκολία με την οποία έρχονται στο μυαλό τα παραδείγματα. Με απλούστερους όρους, εάν μια συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχει ως ανάμνηση τότε υπάρχει μια τάση να την εκλάβουμε ως πιο συνηθισμένη ή πιθανή από ό,τι είναι πραγματικά!
Περιπτωσιολογική Μελέτη
Σκεφτείτε ένα σενάριο όπου οι επιθέσεις καρχαριών γίνονται κυρίαρχη θέμα στα μέσα ενημέρωσης. Οι διαδικτυακές πλατφόρμες ειδήσεων και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μεταδίδουν ανελέητα εικόνες και αφηγήσεις αυτών των περιστατικών, δίνοντας συχνά έμφαση σε δραματικές και συγκλονιστικές λεπτομέρειες. Κατά συνέπεια, λόγω της διάχυτης φύσης αυτής της κάλυψης από τα μέσα ενημέρωσης, ένας σημαντικός αριθμός ατόμων αρχίζει να υπερβάλλει σχετικά με την πιθανότητα να υποστεί επίθεση καρχαρία κατά τις επερχόμενες διακοπές του στην παραλία.
Παρά τα στατιστικά στοιχεία που δείχνουν έναν εξαιρετικά χαμηλό κίνδυνο ενός τέτοιου περιστατικού, η συνεχής και άμεση διαθεσιμότητα αυτών των ιστοριών στα μέσα ενημέρωσης συμβάλλει σε μια στρεβλή αντίληψη. Η έντονη κάλυψη δημιουργεί μια απατηλή ανύψωση του κινδύνου, οδηγώντας τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι η απειλή είναι πολύ υψηλότερη από ό,τι υποδηλώνει η αντικειμενική πραγματικότητα!
Κίνδυνος: Αυτό είναι ένα κλασικό παράδειγμα προκατάληψης διαθεσιμότητας!
Η αντίληψη της συχνότητας ή της πιθανότητας ενός γεγονότος επηρεάζεται δυσανάλογα από πληροφορίες που είναι εύκολα προσβάσιμες και αποκτήθηκαν πρόσφατα στο μυαλό των ανθρώπων.
Πώς μπορούμε να περιορίσουμε τον αντίκτυπο της προκατάληψης διαθεσιμότητας;
Είναι σημαντικό να υιοθετηθούν στρατηγικές που προάγουν μια πιο αντικειμενική και διαφοροποιημένη αξιολόγηση των πληροφοριών και πιο συγκεκριμένα:
Αποφύγετε να βασίζεστε σε μία μόνο πηγή.
Όταν ένα θέμα προσελκύει το ενδιαφέρον σας, αναζητήστε αξιόπιστα δεδομένα και στατιστικά στοιχεία για να αποκτήσετε μια πιο ακριβή κατανόηση της πραγματικής συχνότητας ή πιθανότητάς να συμβεί.
Αναγνωρίστε και προσέξτε την τάση σας να επηρεάζεστε από πληροφορίες που είναι πρόσφατες ή εύκολα αξιομνημόνευτες.
Η συμμετοχή σε συνομιλίες με άλλους, ιδιαίτερα όσους έχουν διαφορετικές προοπτικές, μπορεί να προσφέρει νέες ιδέες και να βοηθήσει στην εξουδετέρωση των επιπτώσεων της προκατάληψης διαθεσιμότητας.
Προσπαθήστε να στηρίζετε τις απόψεις και τις αποφάσεις σας σε ισχυρά στοιχεία αντί να βασίζεστε σε ζωντανά αλλά μεμονωμένα παραδείγματα.
Αφιερώστε χρόνο για στοχασμό πριν καταλήξετε σε συμπεράσματα, ιδιαίτερα όταν έρθετε αντιμέτωποι με συγκλονιστικές ή συναισθηματικά φορτισμένες πληροφορίες.
Η ευρετική προκατάληψη της αντιπροσωπευτικότητας
Η ευρετική αντιπροσωπευτικότητα βασίζεται σε μια ομοιότητα με ένα στερεότυπο και όχι σε αριθμούς και στατιστικά στοιχεία για την επικύρωση ενός γεγονότος.
Περιπτωσιολογική Μελέτη
Η Έμμα, που εκτίθεται τακτικά σε αφηγήσεις των μέσων ενημέρωσης που τονίζουν τα υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας μεταξύ των μεταναστών, αντιμετωπίζει νέα για ένα έγκλημα στην πόλη της. Χωρίς πρόσθετα στοιχεία, καταλήγει βιαστικά στο συμπέρασμα ότι ο πιθανός δράστης είναι μετανάστης, ευθυγραμμίζοντας με την επικρατούσα αφήγηση που έχει συναντήσει συχνά. Ωστόσο, στατιστικά, η πλειονότητα των εγκλημάτων διαπράττονται από γηγενείς πολίτες. Η κρίση της Έμμα αντανακλά την ευρετική αντιπροσωπευτικότητα, όπου αξιολογεί την πιθανότητα ενός γεγονότος (ένας μετανάστης να διαπράξει έγκλημα) με βάση τις αντιληπτές ομοιότητες με στερεότυπα ή παραδείγματα υψηλού προφίλ αντί να λαμβάνει υπόψη πραγματικά στατιστικά δεδομένα. Αυτή η τάση μπορεί να ενισχύσει μεροληπτικές αντιλήψεις και στάσεις απέναντι στους μετανάστες.
Στρατηγικές για την αντιμετώπιση αυτής της προκατάληψης.
Αναζητήστε αξιόπιστα δεδομένα και στατιστικά στοιχεία.
Αναπτύξτε τη συνήθεια να εξετάζετε τις πιθανότητες και τις πραγματικές συχνότητες στις διαδικασίες σκέψης σας, ενσωματώνοντας τις αρχές της στατιστικής πιθανότητας, συμπεριλαμβανομένων παραγόντων όπως το μέγεθος του δείγματος και οι βασικοί συντελεστές.
Αποφύγετε να υποκύψετε στην τάση να σχηματίζετε γρήγορες γενικεύσεις για άτομα ή γεγονότα που βασίζονται σε ένα μοναδικό χαρακτηριστικό ή γνώρισμα.
Το φαινόμενο Halo (φαινόμενο του φωτοστέφανου)
Το φαινόμενο του φωτοστέφανου εμφανίζεται όταν ένα άτομο σχηματίζει μια συνολική αρνητική εντύπωση για ένα άτομο με βάση ρατσιστικές πεποιθήσεις ή φυλετικά στερεότυπα. Για παράδειγμα, εάν κάποιος έχει μια προκατειλημμένη αρνητική γνώμη για μια συγκεκριμένη εθνότητα, αυτή η γνώμη μπορεί να δημιουργήσει ένα «αρνητικό φωτοστέφανο» το οποίο «χρωματίζει» όλες τις αντιλήψεις που έχει για τα άτομα αυτής της εθνότητας.
Περιπτωσιολογική Μελέτη
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το φαινόμενο halo είναι εμφανές στην τάση των χρηστών να σχηματίζουν θετικές ή αρνητικές κρίσεις για ένα άτομο με βάση ένα μοναδικό χαρακτηριστικό ή πτυχή του διαδικτυακού τους προφίλ. Για παράδειγμα, εάν μια διασημότητα είναι γνωστή για τη δέσμευσή της σε ανθρωπιστικούς σκοπούς, τα άτομα μπορεί να επεκτείνουν μια θετική εντύπωση σε άλλες πτυχές της ζωής τους, ακόμη και αν δεν έχουν συγκεκριμένη γνώση. Αντίθετα, εάν μια εταιρεία εμπλακεί σε ένα σκάνδαλο, υπάρχει η περίπτωση να πέσει μια αρνητική σκιά στις αντιλήψεις των χρηστών για όλες τις πτυχές αυτής της εταιρείας.
Αυτό το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα έντονο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λόγω της ταχείας και αβίαστης διάδοσης πληροφοριών, σε συνδυασμό με την τάση των χρηστών να ευθυγραμμίζονται με τις επικρατούσες απόψεις χωρίς απαραίτητα να αναζητούν πιο εμπεριστατωμένες ή λεπτές πληροφορίες. Η ταχύτητα και η ευκολία της ανταλλαγής πληροφοριών ενισχύουν τον αντίκτυπο του φαινομένου halo, διαμορφώνοντας γρήγορες και μερικές φορές υπεραπλουστευμένες κρίσεις
Συμπέρασμα
- Στα κοινωνικά δίκτυα, είμαστε υποκέιμενα σε μια σειρά από γνωστικές προκαταλήψεις που προέρχονται από αυτόματες νοητικές διαδικασίες, γνωστικές απλοποιήσεις ή την επίδραση συναισθηματικών παραγόντων.
- Επηρεάζουν τις κρίσεις, τις αποφάσεις και τις κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις και είναι σημαντικό να τις αναγνωρίσουμε για να προσπαθήσουμε να ελαχιστοποιήσουμε τις επιπτώσεις τους στις πράξεις μας.
- Αυτές οι προκαταλήψεις μπορεί να συμβούν ανά πάσα στιγμή κατά τη λήψη αποφάσεων ή κατά την αξιολόγηση πληροφοριών.
- Όλα λειτουργούν με έναν απλό ανθρώπινο μηχανισμό: την τάση μας να ευνοούμε πληροφορίες που ενισχύουν τις πεποιθήσεις μας.
Το καλύτερο όπλο σας ενάντια στις προκαταλήψεις;
Το πιο ισχυρό εργαλείο σας δεν είναι τεχνολογικό. Είναι ο σκεπτικισμός.
Αναγνωρίστε την εγγενή τάση του ανθρώπου να βρίσκει παρηγοριά στην πίστη αντί να εμπλέκεται σε κριτική σκέψη ή να καλλιεργεί αμφιβολίες.
Στο σημερινό πλαίσιο, πληροφορίες που δεν συνάδουν με τις πεποιθήσεις μας συχνά χαρακτηρίζονται ως «προπαγάνδα». Ωστόσο, συχνά παραβλέπουμε ότι τα συστήματα πεποιθήσεών μας διαμορφώνονται από το μοναδικό πλαίσιο στο οποίο υπάρχουμε, και αποφεύγουμε να τα αμφισβητήσουμε επειδή φαίνονται αυτονόητα. Μήπως είμαστε πολύ βιαστικοί στο να απορρίψουμε τις αντίθετες προοπτικές ως απλή προπαγάνδα;
Επισκόπηση των κύριων γνωστικών προκαταλήψεων στα κοινωνικά δίκτυα
Με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι απόψεις και οι γνώμες που διατυπώνονται εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών και δεν αντιπροσωπεύουν κατ’ανάγκη τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του Ευρωπαϊκού Εκτελεστικού Οργανισμού Εκπαίδευσης και Πολιτισμού (EACEA). Η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο EACEA δεν μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνοι για τις εκφραζόμενες απόψεις.Αριθμός Σχεδίου: 2022-2-IE01-KA220-YOU-000099163